Κεφάλαιο 1: Γιατί καπνίζουν οι καπνιστές

Την τρίτη ημέρα μιας πρόσφατης κλινικής, μία γυναίκα συμμετέχουσα λίγο πριν τα 60 της χρόνια που μόλις έκλεισε 48 ώρες χωρίς να καπνίζει ρώτησε μια ερώτηση από αυτές που έχω ακούσει εκατοντάδες φορές σε παλαιότερα προγράμματα. "Καπνίζω τόσο καιρό και τόσο πολύ, τι καλό θα μου κάνει να το κόψω τώρα;" Λίγα λεπτά ανάλυσης της διαπραγματευτικής φάσης που περνάνε αρχικά όσοι κόβουν το κάπνισμα, φαίνεται να ξεκαθάριζουν το γιατί η γυναίκα αυτή έχει τέτοιες σκέψεις που αιτιολογούν γιατί στην πραγματικότητα δε χρειάζεται να κόψει το κάπνισμα.

Μερικά λεπτά αργότερα, μου είπε μια ιστορία για το προσωπικό της οικογενειακό ιστορικό, μια ιστορία που με αρκετά απλό τρόπο έδωσε μια πολύ καλύτερη απάντηση στο αρχικό της ερώτημα απ'ότι θα μπορούσα ποτέ να σκεφτώ. "Ο πατέρας μου κάπνιζε το ένα μετά το άλλο," είπε. "Το έκοψε όταν ήταν 60 γιατί έπαθε καρδιακή προσβολή. Δεν ξανακάπνισε ποτέ μετά από αυτό. Παρόλο όμως που είχε πάθει καρδιακή προσβολή, αφού το έκοψε ένιωθε καλύτερα απ'ότι ένιωθε εδώ και χρόνια. Πολύ περισσότερη αντοχή, μεγαλύτερη ζωτικότητα. Έζησε ως τα 95 του, λαμπερός και σε εγρήγορση ως το τέλος."

Την έκτη νύχτα της τηλεφώνησα για να δω αν πέρασε το σαββατοκύριακο χωρίς προβλήματα. "Νιώθω τόσο άσχημα," μου απάντησε. "Είχα ένα απαίσιο απόγευμα εχθές και ένα μεγάλο πρόβλημα με ένα πελάτη στη δουλειά σήμερα το πρωί. Ήμουν τόσο αναστατωμένη από την έλλειψη ύπνου και τον εκνευρισμό, που τελικά υπέκυψα και έκανα ένα τσιγάρο. Τα έχω βάλει με τον εαυτό μου από εκείνη τη στιγμή. Είμαι ακόμα πιο στεναχωρημένη τώρα απ' ότι ήμουν πριν. Γιατί τα έχω βάλει τόσο με τον εαυτό μου και τι πρεπει να κάνω τώρα;"

Της είπα ότι είχε δύο επιλογές, να το σταματήσει εκείνη τη στιγμή και να αντιμετωπίσει μια πιθανή τριήμερη διακοπή ή να ξαναγυρίσει στους κανονικούς ρυθμούς καπνίσματος ξανά από την αρχή. Αν δεν έπαιρνε μία απόφαση, το σώμα της θα αποφάσιζε αυτόματα για λογαριασμό της. Ξανά όμως μου εξέφρασε το αίσθημα πως κατηγορούσε τόσο πολύ τον εαυτό της και ήθελε να της εξηγήσω γιατί της συνέβαινε αυτό. Απλά δε μπορούσε να πιστέψει ότι ένα τσιγάρο ήταν τόσο σημαντικό για να το κάνει τόσο μεγάλο θέμα.

Λίγα λεπτα αργότερα, μου εξιστόρησε πώς ο άντρας της το έιχε κόψει κάποτε για τρία χρόνια. Μια ημέρα και καθώς ήταν στο αμάξι οι δυο τους, για τον ένα λόγο ή τον άλλο της έκανε "τράκα" ένα τσιγάρο. Του έθεσε το θέμα για το τι καλό μπορούσε να του κάνει ένα τσιγάρο μετά από όλο αυτό τον καιρό αλλά την έπεισε πως δεν ήταν και μεγάλη υπόθεση. Τελικά ο άντρας της πήρε το δρόμο του. Δεν σταμάτησε ποτέ να καπνίζει μετά από εκείνη τη μέρα. Τέσσερα χρόνια αργότερα δέχθηκε ένα τηλεφώνημα στη δουλειά ότι ο άντρας της κατέρευσε στο σπίτι της πεθεράς της. Μέχρι να φτάσει βοήθεια ήταν πολύ αργά. Πέθανε από μια ξαφνική και τελείως αναπάντεχη καρδιακή προσβολή. Είχε πολύ λίγες αμφιβολίες για το αν τα τέσσερα τελευταία χρόνια καπνίσματος ήταν πολύ καθοριστικός παράγοντας για τον ξαφνικό όσο και πρόωρο θάνατό του.

Γιατί λοιπόν τώρα το κάνει τόσο μεγάλο ζήτημα για ένα τσιγάρο; Για ακόμη μια φορά το προσωπικό της ιστορικό της έδινε μια πολύ ισχυρότερη απάντηση απ'ότι θα μπορούσα ποτέ να εκφράσω εγώ. Ένα τσιγάρο, σε ένα αυτοκίνητο κάποια χρόνια νωρίτερα βοήθησε να τερματίσει η ζωή του συζύγου της. Αν ήξερε την επίπτωση που θα είχε αυτό το μοναδικό τσιγάρο, δε θα το σκεφτόταν ποτέ παραπάνω από μια στιγμή. Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν, είχε την ευκαιρία να κοιτάξει πίσω σ'αυτή τη μέρα και να συνειδητοποιήσει πώς μια βιαστική παρόρμηση συνδιασμένη με μια λανθασμένη κρίση βοήθησε να τερματίζει ή να ελλατωθεί η ζωή του συζύγου της.

Με όλες τις προσωπικές εμπειρίες που είχε σε σχέση με το κάπνισμα, είναι αρκετά εύκολο να διαπιστώσει κανείς πως μπορεί να είναι τόσο σκληρή με τον εαυτό της για αυτό που συνέβη νωρίτερα εκείνη τη μέρα. Ήταν μάρτυρας στο πώς το κάπνισμα υποβάθμισε τη ζωή του πατέρα της και παραλίγο να επιφέρει πρόωρο θάνατο. Εξίσου σημαντικό, είδε πώς το κόψιμο του τσιγάρου βελτίωσε κατά πολύ την υγεία του και το γενικότερο αίσθημα του ότι είναι καλά. Επίσης ήταν μάρτυρας στο πως μία στιγμιαία λάθος κρίση του συζύγου της οδήγησε στο να θρηνήσει μια τόσο τόσο σοβαρή απώλεια μόλις πριν από λιγα χρόνια. Αν είχε την ευκαιρία, είναι σίγουρο πως θα καταριόταν τη μέρα που άναψε έστω ένα τσιγάρο. Αυτή είχε το πλεονέκτημα να ξέρει εκ των προτέρων, γνώση η οποία τη στοίχειωνε τώρα επειδή έκανε το ίδιο ακριβώς λάθος εκείνη τη μέρα που εκείνος έκανε μόλις πριν λίγα χρόνια. Εκείνος δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να το ξανακόψει. Αυτή είχε ακόμα χρόνο να πάρει μία απόφαση - και τώρα ρωτούσε εμένα τι να κάνει.

Για άλλη μια φορά, νιώθω πως η προσωπική της εμπειρία και οι αυτόματες συναισθηματικές της αντιδράσεις της έδιναν μια πολύ πιο ισχυρή απάντηση απ'ότι θα μπορούσα να της δώσω εγω. Αν άκουγε την καρδιά της, είμαι σίγουρος πως της έλεγε πως - ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ΑΛΛΗ ΤΖΟΥΡΑ!

Joel